رابطه تاب آوری و کیفیت زندگی با شادکامی معلمین

مقدمه

روان شناسی مثبت نگر به عنوان رویكرد تازه ای در روان شناسی، بر فهم و تشریح شادمانی و احساس ذهنی بهزیستی و همچنین پیش بینی دقیق عواملی كه بر آنها موثرند، تمركز دارد. این رویكرد از منظری مثبت گرایانه با ارتقای احساس ذهنی بهزیستی و شادمانی، در عوض درمان نواقص و اختلالات سرو كار دارد. بنابراین، روان شناسی مثبت نگر تكمیل كنندة روان شناسی بالینی سنتی است. فهم، درك و شفاف سازی شادمانی و احساس ذهنی بهزیستی، موضوع محوری روان شناسی مثبت نگراست (سلیگمن[1]، 2005).

تاب آوری [2]در مورد كسانی بكار می رود كه در معرض خطر قرار می گیرند ولی دچار اختلال نمی شوند از این رو شاید بتوان نتیجه گیری كرد كه مواجه شدن با خطر شرط لازم برای آسیب پذیری هست اما شرط كافی نیست. واژه تاب آوری را می توان به صورت توانایی بیرون آمدن از شرایط سخت یا تعدیل آن تعریف نمود. در واقع تاب آوری ظرفیت افراد برای سالم ماندن و مقاومت و تحمل در شرایط سخت و پر خطر است كه فرد نه تنها بر آن شرایط دشوار فائق می شود بلكه طی آن و با وجود آن قوی تر نیز می گردد. پس تاب آوری به معنای توان موفق بودن، زندگی كردن و خود را رشد دادن در شرایط دشوار (با وجود عوامل خطر) است. این فرایند خودبه خود ایجاد نمی شوند مگر اینكه فرد در موقعیت دشوار و ناخوشایندی قرار گیرد تا برای رهایی از آن یا صدمه پذیری كمتر، حداكثر تلاش را برای كشف و بهره گیری از عوامل محافظت كننده (فردی و محیطی) در درون و بیرون خود كه همواره به صورت بالقوه وجود دارد بكار گیرد(کالیو[3]،2002).

مردم در کشورهای توسعه یافته به رفاه اقتصادی دست یافته‌اند. ولی، احساس نمی‌کنند که زندگی شان، از کیفیت مطلوبی برخوردار است. پس، رشد شاخص تولید ناخالص داخلی که معرف رشد اقتصادی است، نمی‌تواند تا معیار بهبود کیفیت زندگی مردم تلقی شود. از این رو، برای نخستین بار، در سال ۲۰۰۵ میلادی، واحد اطلاعاتی اکونومیست، شاخص اقتصادی و اجتماعی جدیدی را به منظور رتبه بندی کشورهای جهان ارائه نمود. این معیار رتبه بندی کشورها را شاخص کیفیت زندگی[4]، نام گذاری کرده اند.(شهین دخت،1386).

شادمانی ذهنی عبارتست از"ارزیابی های شناختی و هیجانی فرد از زندگی اش ". این ارزیابی از سویی واكنش های هیجانی به حوادث و در سویی دیگر قضاوت های شناختی5 در مورد رضایت و به سرانجام رساندن وظیفه را در برمی گیرد. بنابراین، شادمانی ذهنی مفهوم وسیعی است كه تجربه هیجانهای مطلوب، سطوح پایین هیجان های منفی و رضایت بالا از زندگی را دربرمی گیرد. شادمانی ذهنی، در ادراكات و ارزیابی های افراد از زندگی شان در ابعاد هیجانی، عملكردهای روان شناختی و اجتماعی، منعكس می شود. جزء هیجانی شادمانی ذهنی شامل دو مولفه شادكامی6 و رضایت از زندگی7 است. در پژوهش حاضر نیز به این بخش از شادمانی ذهنی پرداخته شده است (كار[5]، 2003).

نگاه ذهنی به کیفیت زندگی شهری را می توان محصول ادراکات فردی و رضایت شهروندان از زندگی در محیط شهر دانست. اما نگاه عینی که از داده های ثانویه به دست می آید قابل لمس تر بوده و با آثار و نتایج کیفیت در زندگی اجتماعی قابل شناسایی است. به طور مثال خصوصیاتی که خانوار ها به عنوان سبک زندگی به خود می گیرند یا وضعیت تحصیلاتی افراد یک محله نمودی عینی از وضعیت کیفیت زندگی شهری است. جای توجه است در پژوهش های انجام شده به ندرت ترکیبی از شاخص های عینی و ذهنی به کاربرده شده است. (والویس و همكاران، 2004)

شادكامی چندین جزء اساسی را دربر می گیرد ؛ جزء هیجانی كه فرد شادكام از نظر خلقی، شاد و خوشحال است، جزء اجتماعی، كه فرد شادكام از روابط اجتماعی خوبی با دیگران برخوردار است و می تواند از آنها حمایت اجتماعی دریافت كند و سرانجام جزء شناختی، كه باعث می شود فرد شادكام اطلاعات را به روش خاصی پردازش كرده، مورد تعبیر و تفسیر قرار دهد كه در نهایت، باعث احساس شادی و خوش بینی در وی می گردد. از این رو، در شادكامی، ارزشیابی افراد از خود و زندگی شان می تواند، جنبه های شناختی، مثل قضاوت در مورد خشنودی از زندگی و یا جنبه های هیجانی از جمله خلق یا عواطف، در واكنش به رویدادهای زندگی را در برگیرد (والویس [6]و همكاران، 2004)

بنابراین در این پژوهش سعی کرده ایم به بررسی رابطه تاب آوری و و کیفیت زندگی و شادکامی در بین معلمین شهرستان نیر بپردازیم تا شاید بتوانیم راه کاری به برخی از مشکلات و موانع شغلی معلمان یافته و در جهت ارتقا سطح سلامت روانی آنها بپردازیم.

---

 

فهرست مطالب

 

 مقدمه  9

بیان مسئله  10

ضرورت واهمیت تحقیق  12

اهداف تحقیق  13

هدف کلی   13

اهداف جزئی   13

فرضیه های پژوهش    13

سوال پژوهش    13

تعریف نظری و عملیاتی متغیر ها 13

تاب آوری   14

کیفیت زندگی   14

شادکامی   14

تاب آوری   16

مدل های تاب آوری   22

مدل اول :  تاب آوری به مثابه توانایی شخصی در مقابله با ناملایمات   22

مدل دوم : تاب آوری به عنوان کسب نتایج مثبت از شرایط ناملایم  24

مدل سوم : تاب آوری به عنوان فرآیندی چند وجهی 25

شادکامی   27

شادکامی و مثبت اندیشی   27

شخصیت برون گرا و شادکامی   29

شادکامی و موفقیت   30

عوامل شادی‌های حسی و گذرا 31

کیفیت زندگی   32

ارتباط کیفیت زندگی با سلامتی   33

اصول اساسی در ارتباط با کیفیت زندگی   34

کیفیت زندگی کاری   35

شرایط   37

وضعیت ایران  39

پژوهشهای انجام شده در داخل و خارج از کشور  40

روش تحقیق  43

جامعه آماری   43

نمونه آماری و روش نمونه گیری   43

روش جمع آوری اطلاعات   44

ابزار پژوهش    44

روش تجزیه و تحلیل داده ها 44

بخش اول آمار توصیفی   46

بخش دوم :آمار استنباطی   48

بحث و نتیجه گیری   51

محدودیتهای پژوهش    52

پیشنهادات   52

منابع  53